Các giai đoạn phát chiều cao ở trẻ mẹ cần biết
Mẹ luôn mong muốn con được khỏe mạnh và cao lớn như các bạn cùng trang lứa. Thấp bé nhẹ cân khiến con hay ốm và mẹ lo lắng nhiều . Để có thể giúp con phát triển chiều cao toàn diện mẹ cần chú ý đến các giai đoạn phát triển chiều cao của trẻ.
Phần 1: Bộ xương hình thành và phát triển như thế nào?
Giai đoạn phôi thai
Xương phát triển từ lớp trung bì và phát triển qua 3 giai đoạn: màng, sụn, xương. Xương màng hình thành vào tháng thứ nhất của bào thai. Màng biến thành sụn vào đầu tháng thứ hai và được thay thế dần bằng xương ở cuối tháng này của phôi. Bước sang tháng thứ 3, phần khung xương của thai nhi phát triển rất nhanh, với sự phân chia rất rõ ràng các khớp khuỷu, đốt ngón ở cả bàn tay và bàn chân. Sang tháng thứ 5-6, các khớp ở tay chân đã bắt đầu cử động. Ở tuần thứ 18, chân tay bé có thể vung, đạp. Sang tháng thứ 7-8, cơ phát triển quanh xương. Tháng cuối cùng của thai kỳ, cơ bản xương của bé đã thành xương cứng với đầy đủ các bộ phận nhưng xương vẫn rất mềm.
Giai đoạn sau khi sinh
Bộ xương người chia làm ba phần: xương đầu, xương thân, xương chi. Người ta phân chia thành 4 loại xương: Xương dài; xương ngắn; xương dẹt, xương hình bất định. Nơi tiếp giáp giữa các đầu xương gọi là khớp.
Cấu tạo của xương dài: Hai đầu xương là mô xương xốp chứa tủy đỏ xương. Lớp sụn bọc hai đầu xương. Đoạn giữa là thân xương hình ống, cấu tạo gồm màng xương mỏng ở ngoài cùng, vỏ xương và khoang xương chứa tủy xương.
Cấu tạo xương ngắn, xương dẹt, xương bất định: bên ngoài là mô xương cứng, bên trong là mô xương xốp chứa tủy xương.
Sự phát triển của xương diễn ra như thế nào?
Ở trẻ sơ sinh các xương được tạo nên bằng chất liệu sụn, khi trẻ phát triển, sụn này dần biến thành xương. Tế bào màng xương phân chia tạo ra những tế bào giúp xương to về chiều ngang. Xương dài ra nhờ quá trình phân bào ở sụn tăng trưởng (các điểm cốt hóa của xương). Các xương dài nằm ở đầu xương, khi trưởng thành sẽ cốt hoá nhập với thân xương. Các xương ngắn, xương dẹt đều có sụn tăng trưởng – phần sụn bao bọc xung quanh. Ở trẻ nhỏ, thành phần chủ yếu của các xương ở vùng cổ chân và cổ tay là sụn nên chưa hiện hình trên phim. Các sụn tăng trưởng ban đầu là tổ chức sụn không cản quang, sau đó cốt hóa dần mới hiện hình trên phim chụp. Mỗi sụn tăng trưởng được cốt hóa ở mỗi một thời điểm khác nhau của tuổi đời. Vì vậy, chúng hiện hình trên phim X quang cũng ở các thời điểm cũng khác nhau.
Phát triển chiều cao ở trẻ diễn ra như nào?
Trẻ lớn lên theo chiều cao khi các xương phát triển dài và to ra. Ở các xương dài, sức tăng trưởng này không diễn ra trên toàn bộ chiều dài của các xương mà chủ yếu ở hai đầu xương do sự phát triển của sụn tăng trưởng. Đặc biệt, ở các vị trí đầu xương ở gần gối, gần khớp vai, gần cổ tay. Sự tăng trưởng xẩy ra từ từ trong suốt thời thơ ấu. Tuy nhiên đến tuổi dậy thì, con trai và con gái đều bộc phát lớn hẳn lên. Đến tuổi thanh niên, xương phát triển chậm lại rồi không phát triển dài ra nữa. Khi đó sụn tăng trưởng ở đầu xương không còn khả năng hóa xương do đã biến đổi thành xương, vì thế trẻ không cao thêm, trên phim chụp XQ của xương sẽ không thấy hình ảnh sụn tăng trưởng ở đầu xương nữa. Con gái thường ngừng phát triển chiều cao sớm hơn con trai khoảng 1 hay 2 năm, nên chiều cao trung bình ở con trai lớn hơn con gái.
Sự phát triển của xương qua các giai đoạn
Phần 2: Làm thế nào phát triển chiều cao ở trẻ diễn ra tốt nhất?
Chiều cao của con người ảnh hưởng bởi các yếu tố: dinh dưỡng; di truyền; rèn luyện thể lực, ngủ đủ giấc… thời kỳ bào thai; từ sơ sinh đến 3 tuổi và giai đoạn tiền dậy thì. Để trẻ có một chiều cao tốt, cha mẹ cần đặc biệt quan tâm đến 3 giai đoạn vàng sau thời kỳ bào thai; từ sơ sinh đến 3 tuổi và giai đoạn tiền dậy thì. Từ đó, cha mẹ cần có những phương pháp giúp bé phát triển chiều cao tốt nhất.
Yếu tố dinh dưỡng
Dinh dưỡng – yếu tố ảnh hưởng lớn nhất đến phát triển chiều cao của bé. Mẹ cần quan tâm bổ sung đầy đủ dinh dưỡng ngay từ khi mang thai. Khi em bé ra đời, mẹ nên cho bé bú sữa mẹ trong 6 tháng đầu vì sữa mẹ giúp bé tăng chiều cao rất tốt. Đến các giai đoạn phát triển sau đó, bé cần được bổ sung đủ các nhóm chất gồm: đạm, đường, béo, vitamin và khoáng chất, đồng thời phải phong phú chủng loại thực phẩm. Chất đạm đóng vai trò thiết yếu trong cấu trúc cơ thể, đặc biệt các chất đạm động vật. Chất béo rất quan trọng cho sự phát triển xương dài của bé. Ngoài ra nó còn giúp tăng cường hấp thu các vitamin tan trong dầu giúp hệ xương phát triển tốt. Sự phát triển dài và to của xương nhờ quá trình cốt hóa. Quá trình này cần nhiều canxi, photpho và các yếu tố vận chuyển, hoạt hóa của vitamin D, Calcitriol,… Vitamin K2 là một chất không thể thiếu cho sự phát triển của bé bởi nó có tác dụng chống bệnh còi xương, loãng xương. Nếu thiếu vitamin K2, lượng canxi hấp thu vào cơ thể sẽ không được sử dụng hiệu quả.
Các thực phẩm giàu canxi mẹ nên thêm vào thực đơn cho bé như: tôm, cua, cá, tép, ốc, trứng gà, sữa, sữa chua, phô mai, trứng,…Bên cạnh đó, để con phát triển chiều cao tốt nhất, mẹ nên sử dụng kết hợp các thực phẩm hỗ trợ bổ sung canxi an toàn cho bé như sữa, thực phẩm chức năng,…
Calevit Forte – hỗ trợ hiệu quả phát triển chiều cao ở trẻ
Rèn luyện thể lực
Muốn cơ thể phát triển tốt, khỏe mạnh, có chiều cao như ý muốn bạn nên tạo thói quen tập luyện thể dục thể thao ngay từ tuổi nhỏ cho bé. Nên duy trì các bài tập nhảy cao, nhảy xa, bơi,.. nhằm kéo căng cơ, kích thích cột sống và các xương phát triển. Sự vận động cơ bắp sẽ đẩy mạnh quá trình chuyển hóa năng lượng, thúc đẩy tăng trưởng cơ thể, tăng cường lượng canxi vào mô xương giúp xương vững chắc hơn. Mẹ nên chú ý tới thời gian, cường độ tập luyện phù hợp với thể trạng bé. Việc tập luyện cần được duy trì điều độ và tăng cường độ dần đều theo thời gian để đạt kết quả tốt nhất. Để con có tinh thần yêu thể dục thì cha mẹ hãy dành thời gian cùng bé tập luyện mỗi ngày nhé!
Ngủ đủ giấc
Quá trình phát triển chiều dài xương chủ yếu diễn ra vào ban đêm. Các nghiên cứu chỉ ra rằng 90% sự phát triển của xương diễn ra vào lúc ngủ hoặc nghỉ ngơi. Ngủ ngon, đủ giấc giúp cơ thể tiết hoocmon tăng trưởng, giúp hấp thu canxi tốt hơn. Số giờ ngủ phụ thuộc vào nhu cầu của mỗi lứa tuổi, song nhìn chung trẻ cần ngủ trên 8 giờ một ngày, thời gian từ 22h-3h sáng con nên có giấc ngủ sâu, vì đây là thời gian hoocmon tăng trưởng hoạt động mạnh nhất, kích thích xương phát triển tối đa. Nếu thiếu ngủ sẽ làm ảnh hưởng đến phát triển chiều cao dần đều theo thời gian. Vậy nên cha mẹ cần quan tâm tạo cho bé thói quen đi ngủ đúng giờ và giúp con có giấc ngủ ngon mỗi đêm.
Phần 3: Một số hiểu biết sai lầm về phát triển chiều cao ở trẻ
Trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ, thanh thiếu niên đều có các mốc phát triển khác nhau. Chế độ ăn kiêng dành cho lứa tuổi thanh thiếu niên không được khuyến khích. Đây là giai đoạn cần nguồn dinh dưỡng thiết yếu để tăng trưởng về cân nặng, chiều cao của trẻ. Nếu trẻ có tăng cân hơn, đừng vội áp dụng các biện pháp ăn kiêng như người trưởng thành, hãy hỏi ý kiến bác sĩ để có những điều chỉnh phù hợp cho đến khi con bạn trưởng thành.
Trên thị trường nhiều thuốc hoặc thực phẩm chức năng làm tăng chiều cao, tuy nhiên hầu như các thuốc này có thành phần chính là Canxi, vitamin D3, vitamin K2 (MK7). Ngoài ra, một số loại thuốc hoặc thực phẩm chức năng có thành phần hormone tăng trưởng. Hormone tăng trưởng có tên là Growth hormone (GH), do thùy trước tuyến yên tiết ra có tác dụng ảnh hưởng đến hầu như toàn bộ các mô bào trong cơ thể, kích thích tăng trưởng của tế bào, ảnh hưởng lên toàn bộ quá trình trao đổi chất ở tất cả tế bào, tăng quá trình phân giải mô mỡ để giải phóng năng lượng, giảm sử dụng glucose, tác động gián tiếp đến mô sụn và xương. Thuốc chứa hormone tăng trưởng là chế phẩm tổng hợp bằng công nghệ sinh học tái tổ hợp gen người, được dùng trong một số bệnh, trong đó có làm tăng chiều cao cho trẻ em mà khi xét nghiệm có nồng độ GH máu thấp, nhưng cũng ở mức hạn chế. Với trẻ có chiều cao khiêm tốn nhưng không do thiếu GH thì dùng hGH không có hiệu quả. Khi dùng hGH với liều cao hoặc kéo dài thì sẽ gây ra nhiều tác dụng phụ như: giữ nước, phù, sưng ngón tay, nhức đầu, sưng đau khớp, đầy bụng. Dùng hGH lâu dài có thể gây ra chứng to đầu chi, tăng tần suất bị đái tháo đường, tim mạch, u ác tính đường tiêu hóa…Vì vậy, bố mẹ khi nên tư vấn bác sĩ trước khi sử dụng thuốc hoặc thực phẩm chức năng hỗ trợ phát triển chiều cao cho bé.
Hiện nay, một số loại máy móc được quảng cáo có tác dụng tăng chiều cao. Tuy nhiên, các loại máy móc này thực ra chỉ có tác dụng như trẻ tập thể thao.
Khi trẻ đến giai đoạn các sụn tăng trưởng biến thành xương và không còn xảy ra quá trình cốt hóa, khi đó trên phim XQ không còn hình ảnh khoảng sáng của sụn tăng trưởng, lúc này trẻ đã hết tuổi phát triển chiều cao và không có biện pháp nào có thể làm tăng chiều cao ngoài phẫu thuật kéo dài chân.
Theo TS Nguyễn Văn Lượng – Khoa Chấn thương Chỉnh hình tổng hợp Bệnh viện TƯQĐ 108.
Mẹ hãy trở thành bác sĩ, trở thành người bạn luôn đồng hành cùng bé trên chặng đường trưởng thành để không bỏ lỡ các giai đoạn vàng phát triển chiều cao ở trẻ nhé!
